Τι Προσπαθούν να μας Πουλήσουν οι Πολιτικοί Στους Προεκλογικούς Λόγους;

Κειμενο 
Βάνια Τέρνερ

Στην προεκλογική περίοδο οι ξύλινοι και εντελώς προβλεπόμενοι πολιτικοί λόγοι δίνουν και παίρνουν. Στα παράθυρα των τηλεοράσεων πολιτικοί κινδυνολογούν και υπόσχονται, ενώ ραδιόφωνο, διαδίκτυο και εφημερίδες, ασφυκτιούν από πολιτικές διαφημίσεις, πολιτικές αντιπαραθέσεις, πολιτικά λογύδρια, πολιτικές υποσχέσεις, πολιτικές φάτσες. Βαρετές και ανούσιες, οι προεκλογικές ομιλίες είναι ίσως το πιο κουραστικό χαρακτηριστικό της άχαρης αυτής περιόδου.
Όσο βαρετές και απλοϊκές κι αν είναι όμως, είναι άραγε τυχαία η δομή τους; Είναι τυχαίες οι λέξεις που χρησιμοποιούνται και τα γλωσσικά τρικ; Ρωτήσαμε έναν ειδικό για να μας εξηγήσει τι προσπαθούν να μας «πουλήσουν» οι πολιτικοί στις προεκλογικές τους ομιλίες.

Προεκλογική Ομιλία Α. Τσίπρα, Διαρκές Συνέδριο ΣΥ.ΡΙΖ.Α.- «Αξιοπρέπεια, Δημοκρατία, Δικαιοσύνη»
Αποφαστιστικότητα/ σταθερότητα/ ευθύνη/ ενότητα/ ευρύτητα/ γενναιότητα/ αποτελεσματικότητα/ δικαιοσύνη/ ζωή/ ελπίδα/ αξιοπρέπεια/ αξιοκρατία/ ισονομία/ ανασυγκρότηση /ανάπτυξη/ αναγκαία αλλαγή/ αναγκαία αλλαγή πολιτικής/ αναγκαίος ρεαλισμός/ φως/ ζόμπι/ αγώνας/ σύγκρουση/ δύναμη/ εξουσία/ λαός/ πρώτη κατοικία/ τράπεζες/ Μέρκελ/ νίκη/ σύστημα εξουσίας/ Ευρώπη/ αυτοδυναμία/ μνημόνιο/ υποταγή/αποφασιστική σκληρή διαπραγμάτευση/ λιτότητα/ανάπτυξη/ χθες/ αύριο/
Αλλαγή σελίδας από την επόμενη ημέρα/ να γυρίσουμε σελίδα/ μεγάλη απόφαση να γυρίσουμε την σελίδα/ να αλλάξουμε βιβλίο/ να συγκρουστούμε με το 2009
Ελλάδα/ πασχίζει, απαιτεί/ αγωνίζεται, αντιστέκεται, ελπίζει
Ο Σαμαράς κρύβεται από το φως: σέρνει το χορό των ζόμπι/ αναπαράγει κάθε τι το παλιό, το φθαρμένο, το εκμεταλλευτικό/ το ζόμπι της χρεοκοπίας/
Εκείνοι με τα ζόμπι/ το χθες/ Εμείς με την ζωή την ελπίδα, το αύριο αυτού του τόπου/ το αύριο, το ελπιδοφόρο.
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η Ευρώπη που αλλάζει/Δίνουμε το χέρι σε όλους/ Όλοι και όλες μαζί
Τα σπίτια του λαού κινδυνεύουν
Βλέπω και χαιρετώ τις καθαρίστριες. Υψώνουμε την κόκκινη γροθιά. Ο αγώνας τους είναι ένας αγώνας για την αξιοπρέπεια του ελληνικού λαού, θα ακολουθήσουμε τον αγώνα σας και θα νικήσουμε

«Τίποτα δεν είναι τυχαίο», μου εξηγεί ο Περικλής Πολίτης, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Δημοσιογραφίας, στο ΑΠΘ με ειδίκευση στην κοινωνιογλωσσολογία των ΜΜΕ και την ανάλυση πολιτικού λόγου. Ο πολιτικός λόγος, ξεκαθαρίζει, όπως η διαφήμιση, αλλά και ο εκκλησιαστικός λόγος, ανήκει στην κατηγορία των κειμένων πειθούς, και έχει 3 διακριτούς στόχους: Πρώτον, την αλλαγή του νοητικού χάρτη του αποδέκτη -επιχειρεί δηλαδή εν προκειμένω να αλλάξει την πολιτική θέση, τις απόψεις και την ιδεολογία σου και άρα να σε χειραγωγήσει. Δεύτερον, προσβλέπει στον συναισθηματικό σου επηρεασμό, στοχεύοντας στο θυμικό και παραβλέποντας την όποια λογική στα σκουπίδια. Και τρίτον, προσπαθεί να σε κινητοποιήσει να δράσεις, π.χ. να ψηφίσεις διαφορετικά.

Προεκλογική Ομιλία Π. Καμμένου, «Αναγκαίο Καλό»
Ξεκινά η προεκλογική απελευθέρωση της χώρας
Οι Ελληνίδες και οι Έλληνες δεν φοβούνται τίποτα/Εκείνοι που σκλάβωσαν αυτό τον τόπο πρέπει να φοβούνται τους Έλληνες.
Τρόμος/ αλήθεια/ υποταγή/ Κατακτητές/ αλήθεια/ χρέος/ ανάπτυξη/ απόγνωση/ βαριά φορολογία/ Λίστα Λαγκάρτ / Να ενώσουμε του έλληνες
Οι Ανεξάρτητοι Έλληνες λέμε ότι εμείς θα είμαστε η εγγύηση
Εμείς ρίξαμε την κυβέρνηση/ Το Πασοκ και η ΝΔ τελείωσαν

«Ο πολιτικός λόγος ωστόσο», επισημαίνει ο Περικλής Πολίτης, «έχει μια 'παιδιάστικη δομή'. Περιέχει λίγες λέξεις, σύντομες προτάσεις και επαναλήψεις αυταπόδεικτων και στερεοτυπικών εννοιών -όπως δημοκρατία, εκσυγχρονισμό, απειλή, επανάσταση- που μάλιστα συχνά εκφέρονται αργά, με στόμφο, έτσι ώστε να προκαλέσουν μεγαλύτερη εντύπωση. Ακόμη περιλαμβάνει πολλές μεταφορές -π.χ. μεταφορές πολέμου, αναφορές δηλαδή σε νικητές/νικημένους, κατακτητές/κατακτημένους, επαναστάσεις, συγκρούσεις και αναγεννήσεις, αλλά και μεταφορές που σχετίζονται με την νεότητα και το γήρας- και χρήση τριαδικών εννοιών, τύπου: «θρησκεία, πατρίδα, οικογένεια» ή «αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη, δημοκρατία», με στόχο ακριβώς το θυμικό και όχι την λογική του αποδέκτη».

Προεκλογική Ομιλία Α. Σαμαρά, Κομοτηνή. «Λέμε την Αλήθεια, Εγγυόμαστε το Αύριο»
Ελλάδα/ Θράκη/ νίκη/ λύτρωση/ τον ελληνικό λαό/ ομαλότητα/ αλήθεια/ όλοι μαζί θα κερδίσουμε/ κερδίζει η Ελλάδα με την δική μας νίκη
Νοικοκύρεμα/ αναγέννηση/ μεταρρυθμίσεις/ ανάπτυξη/ λειτουργικό/ ευέλικτο κράτος/ άμεση εξυπηρέτηση/ σοβαρότητα/ σεβασμός/ ασφάλεια/ επικινδυνότητα/ λαθρομετανάστες/ ένοπλες δυνάμεις/ αστυνομία/ ελευθερία/ απειλή/ δανειστές/ οι ξένοι/ χρεοκοπία/ υποχρεώσεις/ ευθύνες/ κανόνες
Ο ΣΥΡΙΖΑ λέει αλλ' αντ' άλλων/ τρομοκρατεί τον κόσμο/ δεν μπορούν να μαζέψουν τους δικούς τους/ βρίσκονται σε αμηχανία, σε απόγνωση, σε πανικό/ αυτά που λένε δεν βγάζουν νόημα/ δεν ξέρουν τι τους γίνεται. Ο ΣΥΡΙΖΑ κοροϊδεύει τον κόσμο
Παίζουν τα συμφέροντα της Ελλάδας στα ζάρια/ Δεν παίζουμε με την πατρίδα μας/ Δεν παίζουμε με το Ευρωπαϊκό μας μέλλον, με τις τύχες του ελληνικού λαού δεν παίζουμε
Θα τα χάσουμε αν συγκρουστούμε με την Ευρώπη
Οι Έλληνες θέλουν να παραμείνουν και θα παραμείνουν στην Ευρώπη
Ούτε και μπορούν οι Έλληνες να δεχτούν
Προσπάθησαν να ανακόψουν/ Προσπάθησαν να ακυρώσουν
Ανάπτυξη σημαίνει
Τέλος στην ταλαιπωρία του πολίτη

Το σοβαρότερο ρόλο όμως στη συγκινησιακή ενεργοποίησή σου παίζει η χρήση συγκεκριμένων αντιθέσεων, που οδηγεί στην δημιουργία ενός διχαστικού σχήματος ανάμεσα στο «Εμείς» και στο «Αυτοί», είτε αυτό αφορά σε δύο αντίπαλα κόμματα, είτε στο «Εμείς οι Έλληνες /Αυτοί οι Ευρωπαίοι» ή «Εμείς οι Έλληνες/Αυτοί το ΔΝΤ» ή «Εμείς οι Έλληνες/Αυτοί οι Μετανάστες»». Αυτό το «Εμείς/Αυτοί», σύμφωνα με τον Πολίτη, είναι ένα από τα βασικά στοιχεία του πολιτικού λόγου, όπου το «Εμείς» είναι συνήθως «ο κακομοίρης, ο διωκόμενος, ο τίμιος, ο καλός» και το «Αυτοί» είναι «ο εχθρός, ο δόλιος, ο καταπιεστής». «Σε γεγικές γραμμές, υπάρχει πάντοτε ένας ήρωας και ένας αντιήρωας, ένας που υποφέρει και ένας που περνάει καλά, ένας εχθρός και ένας σωτήρας».

Προεκλογική Ομιλία Ε. Βενιζέλου, Σπάρτη. «Κρατάμε ψηλά την ευθύνη»
Ξεκινάμε με τους καλύτερους οιωνούς.
αγώνας/ πατρίδα/ παράταξη/ κρίσιμες, μοιραίες αποφάσεις/ ψευδαισθήσεις/ αλήθεια/ συνέπεια/ σταθερότητα/ δυσκολίες/ στασιμότητα/ αυτοδυναμία/ δημοκρατία/ αδιέξοδα/

Οι πολιτικοί, ακόμα, χρησιμοποιώντας τους γραμματικούς τύπους «Εμείς» και «Εσείς», προσπαθούν να σου πλασάρουν τη δική τους επιθυμία για δική σου. «Για παράδειγμα ακούμε: οι Έλληνες θέλουν, οι Έλληνες απαιτούν, οι Έλληνες δεν θα επιτρέψουν, οι Έλληνες δεν ζουν με ψευδαισθήσεις, οι Έλληνες δεν θα δεχτούν, οι Έλληνες φοβούνται. Μα πώς γίνεται να είναι κάποιος σε θέση να γνωρίζει τι ελπίζούν και τι φοβούνται οι Έλληνες; Αυτό είναι ένα πάρα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο, και στοχεύει βέβαια στο να χειραγωγήσει τους αποδέκτες προς ίδιον όφελος».
Τώρα, αν αναρωτιέσαι γιατί οι πολιτικοί τελευταία σου απευθύνονται σαν να είσαι κολλητός τους ή και το παιδί τους, ούτε αυτό είναι τυχαίο. «Έχει γίνει μια στροφή από το επίσημο στο ανεπίσημο, από το πιο λόγιο στο πιο λαϊκό, από το υψηλό στο πιο χαμηλό. Ο πολιτικός παρουσιάζεται να σου μιλάει όπως ο φίλος, ο συνάδελφος ή ο συνεργάτης και όχι σαν σοφός ή ειδήμονας, π.χ. δίνουμε το χέρι σε όλους, με τον αγώνα που κάνουμε όλοι μαζί θα κερδίσουμε, εσείς γνωρίζετε την αλήθεια.

Προεκλογική Ομιλία Σ. Θεοδωράκη, Θεσσαλονίκη. «Να τα αλλάξουμε όλα, χωρίς να γκρεμίσουμε την χώρα»
Δεν έχουμε εφημερίδες/ δεν έχουμε κανάλια/Τα ψέμματα τελείωσαν/ κομματικό στρατό/ Κυβερνητικές παρέες/ κυβερνητικές καρέκλες/ συμφέροντα/ βολεμένοι/ κομματική υπάλληλοι/ υπάλληλοι συμφερόντων/ κολλητοί/ δουλειές/ διαπραγμάτευση/ νέα αλλαγή/ μεγάλη αλλαγή/ πραγματική ζωή/ έξω από το κομματικό κουκούλι/ δεν έχουν δουλέψει ποτέ τους/ δεν ξέρουν τι πάει να πει σχέδιο και οργάνωση/ επικοινωνία/ κοινωνία/ παλιό σύστημα
Μη φοβάστε το Ποτάμι/ Μη φοβάστε το νέο που φέρνει το Ποτάμι
Το μήνυμα της ανανέωσης
Μια ομάδα φρέσκια, νέα, δυναμική
Δυναμώστε το Ποτάμι
Εσείς είστε το Ποτάμι

«Πρόκεται για μια στρατηγική πειθούς», ξεκαθαρίζει ο Πολιτής και συνεχίζει: «Θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι ένα είδος εξαπάτησης του κοινού. Επιπλέον, αν κάποιος παρατηρήσει τον λόγο θα δει ότι οι πολιτικοί απευθύνονται στο κοινό χρησιμοποιώντας δεύτερο πρόσωπο, ενώ εκέίνο δεν μπορεί στην πραγματικότηα να απαντήσει. Η ανεπισημοποίηση της ομιλίας αφενός και η μίμηση του συνομιλιακού στυλ αφετέρου, είναι δύο βασικές στρατηγικές οι οποίες έχουν στόχο να φέρουν πιο κοντά το κοινό με τον πολιτικό, έτσι ώστε να του δημιουργηθεί η αίσθηση ότι είναι πιο κοντά στον άνθρωπο που παλιά βρισκόταν στο μπαλκόνι και που τώρα βρίσκεται στην οθόνη της τηλεόρασης ή στο διαδίκτυο», λέει κλείνοντας, «και έτσι να καταφέρει να περάσει πιο εύκολα το ιδεολογικό μήνυμα του πολιτικού λόγου».

Ομιλία Γ. Παπανδρέου, Αγρίνιο. «Για μια Ελλάδα Αξιών, Δικαιοσύνης, Δημιουργίας»
αξίες/ Ελλάδα/ ξανά /μαζί/ Νέο ξεκίνημα/ Νέο αγώνα/ Νέα παιδιά/ προοδευτικές αξίες/ η ώρα των προοδευτικών ιδεών και οραμάτων/ αλήθεια/ Βάζουμε την Ελλάδα μπροστά
Είναι αδιανόητο/ άδικία/ ευθύνες/ ομαλή έξοδο/ προγραμματισμένη έξοδο/ εθνικό συμφέρον/ Έλληνες/ Ελληνίδες/ αρχές/ δημιουργία/ δικαιοσύνη/ αλλαγή/ πελατειακές σχέσεις/ κατεστημένο/ ελληνικό σχέδιο/ πατριωτικό σχέδιο/ ανασφάλεια/ αποτυχία/ σύγχρονη δημοκρατία/ Ανθρωπιά, αλληλλεγγύη, βιώσιμη ανάπτυξη/ αποφασιστικότητα
Αποφάσισαν να παίξουν την χώρα στα ζάρια/ Η Ελλάδα έχει βυθιστεί στην ανασφάλεια
Αφήστε ήσυχους τους Έλληνες και της Ελληνίδες
Η Ελλάδα μπορεί/ θα μπορέσει
Ένα κατεστημένο που ήξερε και ξέρει ότι λεφτά υπάρχουν

Η γλώσσα, σύμφωνα με τον Ρώσσο φιλόσοφο και θεωρητικό της λογοτεχνίας, Mikhail Bhaktin, είναι ένας ζωντανός, πολύπλοκος οργανισμός, ο οποίος επηρεάζει και επηρεάζεται από την κοινωνία. Συνάμα, αποτελεί πεδίο ιδεολογικών συγκρούσεων και αντιθέσεων, κι αυτό διότι, όπως σημειώνει η Χριστίνα Αργυροπούλου, διδάκτωρ φιλολογίας του Πανεπιστημίου ULB των Βρυξελλών, «η γλώσσα δεν είναι αθώα ούτε ιδεολογικά, ούτε κοινωνιολογικά... Συνδέεται άμεσα με την εξουσία, καθώς γίνεται όργανο της, ασκώντας και αυτή με τη σειρά της τη δική της εξουσία». Γι'αυτό ο πολιτικός χρησιμοποιεί την γλώσσα συνειδητά σαν εργαλείο, για να μεταφέρει ένα μήνυμα στον αποδέκτη της. Άλλωστε, όπως έγραψε ο Όργουελ, «η πολιτική γλώσσα πρέπει σε μεγάλο βαθμό να αποτελείται από ευφημισμούς, φαύλους κύκλους και καθαρή νεφελώδη ασάφεια. Είναι σχεδιασμένη να κάνει τα ψέμματα να ακούγονται σαν αλήθειες και το έγκλημα σαν αξιοπρέπεια».
Μετά από όλα αυτά, ο καθένας ας αποφασίσει για τον εαυτό του τι μήνυμα προσπαθούν να περάσουν οι αρχηγοί των κομμάτων στις φετινές εκλογές. Στο κείμενο παρεμβάλλονται οι αγαπημένες λέξεις και εκφράσεις που επαναλαμβάνουν, για να πάρεις μια ιδέα για το τι προσπαθεί ο καθένας να σου πλασάρει. 


ΠΗΓΗ: vice.com